کد مطلب:20411 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:8

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

با چه اعمالي ميتوان اثرات گناهان را محو كرد؟

عوامل محو گناهان و آثار آنها چند امر است:

1- توبه:

پشيماني از گناه و بازگشت به سوي خدا.

اني لغفّار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ًثم اهتدي؛

من بخشندهام هر آن كسي را كه توبه كند و ايمان بياورد و عمل صالح انجام دهد.(1)

قال ربّ اني ظلمت نفسي فاغفرلي فغفر له انه هو الغفور الرّحيم؛(2)

(آدم) گفت: پروردگارا من به خود ظلم كردم مرا ببخش خداوند او را بخشيد، او بخشنده مهربان است.

در بحث توبه اين مطلب قابل بحث است كه آيا توبه في حد نفسه و به تنهايي عامل بخشش و پاك شدن گناه است يا بايد همراه با عمل صالح هم باشد؛ يعني اگر كسي توبه كند و بعد عمل صالح انجام ندهد آيا خداوند گناه او را پاك ميكند؟

مرحوم طبرسي ميفرمايد:

اگر كسي مخفيانه گناه كرده توبه سرّي و مخفيانه كافي است، ولي اگر كسي معصيت علني كرده براي جبران اشتباه خود و براي كسب آبرو نزد مردم بايد بعد از پشيماني قلبي علناً اظهار نمايد و در جامعه توبه كند و اشتباه علني خود را علناً جبران نمايد (مجمع البيان). پس حقيقت توبه همان بازگشت و پشيماني قلبي است.

و در گناهان شخصي و مخفيانه همان توبه مخفيانه كافي است و پشيماني و گريه و زاري به درگاه خدا جبران كننده و از بين برنده گناهان قبلي ميشود، مگر اين كه در جايي دليلي دلالت كند كه غير از پشيماني قلبي بايد مثلاً كفاره هم بدهد، مانند افطار عمدي روزه ماه رمضان كه توبه اين عمل زشت علاوه بر پشيماني، كفّاره و جريمه است.

امام باقر(ع) فرمود: كف يبالندم توبه؛ براي توبه، پشيماني كافي است.(3)

البته پشيماني (ندم) شايد يكي از مراحل توبه واقعي باشد.

علي(ع) فرمود:

.. هي (التوبة) اول درجة العابدين... والاستغفار اسم واقع لمعان ستّ: اوّلها النّدم علي ما مضي؛

توبه اولين درجه عابدين است و استغفار اسمي است كه بر معناهاي ششگانه منطبق است: اولين درجه آن پشيماني بر اعمال گذشته ميباشد.(4)

هم چنين حضرت رسول اكرم(ص) ميفرمايد:

التائب من الذنب كمن لا ذنب له؛

توبه از گناه باعث پاكي از گناه ميشود.(5)

اميرالمؤمنين(ع) فرمود:

استغفرا پاك كننده گناهان است و باز فرمود: خود را معطر كنيد به استغفار.(6)

البته لازم به ذكر است كه در مورد حق النّاس غير از پشيماني از گناه بايد حق مردم را ادا كند و آنان را راضي نمايد.

2- ايمان؛

پيامبر اكرم(ص) ميفرمايد:

الاسلام يجبّ ما كان قبله؛

اسلام آوردن و ايمان آوردن كارهاي قبلي را ميپوشاند.(7)

وقتي كه اسلام آوردن باعث شود كه شرك و كفر قبلي بخشيده شود، پس به طريق اولي گناهاني كه در زمان شرك و كفر، مانند ترك نماز، ترك روزه، قتل در جنگ با مسلمانان و غيره را جبران ميكند و كسي كه مسلمان شد ديگر مسلمانان حق ندارند او را به جرم كارهاي قبليش مجازات كنند.

3- اعمال صالح؛

اعمال صالح باعث از بين بردن گناهان است، قرآن ميفرمايد:

و اقم الصلوة طرفي النهار و زلفاً من الليل ان الحسنات يذهبن السيئات؛

در دو طرف روز و اوايل شب نماز را بر پادار چرا كه حسنات، سيئات (و آثار آنها) را از بين ميبرد).(8)

هم چنين اميرالمؤمنين(ع) فرمودند:

الصلاة صابون الخطايا؛

نماز صابون شست و شوي گناهان است.(9)

پيامبر(ص) فرمود: نمازهاي پنج گانه و نماز جمعه تا جمعه ديگر كفاره گناهان است مگر گناهان بزرگ.(10) مواردي كه در روايات، كفاره و از بين برنده گناهان هستند عبارت اند از:

1- مريض شدن فرزند، كفاره گناهان پدر و مادر است؛

2- مردن، كفاره گناهان مؤمن است؛

3- فشار قبر، كفاره گناهان مؤمن است؛

4- احسان به برادران ديني، كفاره اعمال بد است.

5- ذكر و ياد خدا، كفاره گناهان است؛

6- غسل روز جمعه كفاره گناهان ما بين دو جمعه است؛

7- تب كردن، كفاره گناهان است؛

8- نمازهاي پنج گانه، كفاره گناهان است؛

9- فكر كردن، كفّاره گناهان است؛

10- اجابت مؤذّن و تكرار اذان به تبع مؤذّن، كفّاره گناهان است؛

11- نماز شب، كفاره گناهان در روز ميباشد؛

12- قرائت قرآن، كفاره گناهان است؛

13- انتظار نماز، كفاره هر گناهي است؛

14- استغفار براي كسي كه حقّي بر گردن شما دارد كفاره گناه است؛

15- روزه گرفتن ماه شعبان، كفاره گناهان بزرگ است؛

16- روزه گرفتن عيد غدير خم، مفاره شصت سال است؛

17- روزه گرفتن روز عرفه، كفاره 2 سال است؛

18- اعمال عمره تا عمره ديگر، كفاره گناهان ما بين آن دو است؛

19- خدمت كردن به زن و بچه، كفاره گناهان كبيره است؛

20- تنگي در روزي، كفاره گناهان است؛

21- هنگام برخاستن، گفتن ذكر سبحانك اللّهم و بحمدك، كفاره آن مجلس است،

22- اقامه حدّ ب رگناه كار، كفاره گناه او است؛

23- اقامه حدّ بر گناه كار، كفاره گناه او است؛

23- وضو گرفتن براي نماز مغرب و صبح، كفاره گناه است؛

24- مبتلا شدن به خوف، كفاره گناه است؛

25- آمدن به مسجد براي نماز جمعه، كفاره گناه است؛

26- شهادت در راه خدا و كشته شدن، كفاره هر گناهي ميتواند باشد مگر بده كاري به مردم؛

27- رسيدگي به بيچارگان، كفّاره گناهان بزرگ است؛

28- سخن خوب و زيبا، كفاره گناهان بزرگ است؛

29- افشاي سلام، كفّاره است؛

30- اطعام طعام، كفاره است. ر.ك: معج بحار الانوار، ماده كفاره).

31- محبت علي(ع) گناهان را ذوب ميكند و از بين ميبرد چنان كه آتش هيزم را ميسوزاند.

پي نوشتها:

1. طه (20) آيه 82.

2. قصص (28) آيه 16.

3. بحارالانوار، ج 6، ص 20، ح 9.

4. همان، ص 21، ح 16.

5 . همان، ص 27، ح 28.

6. بحارالانوار، ص 22، ح 17 و 18.

7. همان، ص 23، ح 24.

8. هود (11) آيه 114.

9. همان، ص 91، به نقل از شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 20، ص 313.

10. همان، ص 89، به نقل از صحيح مسلم، ج 1، ص 209.